Czytanie ze zrozumieniem

Umiejętność czytania ze zrozumieniem

Nauka czytania – w najszerszym rozumieniu tego sformułowania – to tak naprawdę bardzo złożony proces. W potocznym wyobrażeniu pod hasłem „rozwijanie umiejętności czytania” mieszczą się najczęściej nauka alfabetu oraz łączenia literek w sylaby i wyrazy, wyrazów – w zdania itd. Tymczasem kolejnym etapem tego procesu jest – stopniowe, powolne i złożone – nabywanie kompetencji w zakresie czytania ze zrozumieniem. Najogólniej mówiąc, chodzi tutaj nie o bierne odszyfrowanie znaków pisemnych, lecz – o aktywną interakcję czytelnika z tekstem.

Ćwicząc czytanie ze zrozumieniem, dziecko uczy się m.in.: wyciągać wnioski z tekstu, wyszukiwać w nim potrzebne informacje (oraz selekcjonować treści na mniej i bardziej istotne), referować jego przewodnią myśl oraz odnajdywać w nim odpowiedzi na postawione pytania. Świadome i aktywne obcowanie ze słowem pisanym to również sprawność w odszyfrowywaniu znaczeń nowych słów na podstawie kontekstu, umiejętność parafrazowania innych wypowiedzi i odnajdywania synonimów o delikatnych zmianach zabarwienia emocjonalnego. Niemniej ważne jest też trafne rekonstruowanie związków przyczynowo-skutkowych czy – w przypadku beletrystyki – określanie elementów świata przedstawionego: czasu i miejsca akcji, bohaterów i głównych wydarzeń. Dogłębne rozumienie tekstu to wreszcie także umiejętność wyciągania wniosków z jego treści, prowadzenia dyskusji na poruszone w nim tematy i odnoszenia ich do swojej rzeczywistości. Bliski i dojrzały kontakt z czytanymi treściami obejmuje także reakcje emocjonalne na tekst i doznania estetyczne.

Oczywiście, podane tutaj umiejętności nie wyczerpują wszystkich aspektów procesu czytania ze zrozumieniem. Cechuje je także różny stopień trudności i z tego powodu rozwijają się stopniowo, w sposób charakterystyczny dla każdego dziecka.

Dlaczego warto rozwijać kompetencje czytelnicze dziecka?

• Dlaczego umiejętność czytania ze zrozumieniem jest taka ważna w rozwoju dziecka? Do czego naszym pociechom mogą posłużyć w przyszłości rozbudowane kompetencje czytelnicze?
• Świadome czytanie poszerza zasób słownictwa, a co za tym idzie – pozwala precyzyjniej i wnikliwiej nazywać i rozumieć siebie i otaczającą nas rzeczywistość.
• Czytanie pogłębia wrażliwość emocjonalną i empatię, daje okazję do wielokrotnych spotkań z odmiennymi punktami widzenia świata, uczy wrażliwości na potrzeby i emocje innych.
• Osoby z dobrze rozwiniętą umiejętnością czytania ze zrozumieniem mają lepsze zdolności narracyjne oraz sprawniej i skuteczniej komunikują się w życiu codziennym.
• Świadomy czytelnik chętniej zdobywa nowe umiejętności i chłonie wiedzę o świecie.
• Kompetencje czytelnicze są nieodzowne we współczesnym świecie, dla którego charakterystyczny jest natłok i chaos komunikacyjny.Umiejętność czytania ze zrozumieniem pozwala oddzielać treści wartościowe od pustych oraz obnażać skryte za komunikatami intencje nadawcy (w tym manipulację).

Techniki poprawy rozumienia tekstu

W jaki sposób wspierać najmłodszych w ich procesie nabywania kompetencji czytelniczych? Jakie narzędzia edukacyjne stosować, kiedy u dziecka pojawią się problemy z rozumieniem tekstu? Oto przegląd wybranych technik:

• Zaproponuj dziecku różne tryby czytania: np. globalne (lub powierzchniowe), które jest ukierunkowane na odnalezienie głównej, ogólnej myśli tekstu lub celu jego powstania, selektywne, polegające na szybkim wyszukiwaniu określonych informacji czy szczegółowe, tj. obliczone na dokładne rozumienie całości.
• Czytajcie zróżnicowane teksty: literackie (realizujące różne gatunki!), publicystyczne, oficjalne, potoczne. Sięgajcie zarówno po materiały oryginalne, jak i spreparowane (to znaczy zmienione i dostosowane do celów dydaktycznych).
• Zachęcaj dziecko/dzieci do wyrażania swojej spontanicznej opinii o przeczytanych tekstach oraz do samodzielnego formułowania pytań i problemów do dyskusji.
• Sięgnij po tematykę bliską dziecku, wykorzystaj jego aktualne zainteresowania!
• Zadbaj o odpowiednią atmosferę i nastawienie czytelnicze! Przed lekturą warto zagaić z dziećmi temat tekstu, zapytać o ich doświadczenia życiowe w danym obszarze.
• Angażuj najmłodszych w dodatkowe zabawy z czytaniem w roli głównej, np. konkursy i wyzwania czytelnicze organizowane przez biblioteki i domy kultury. Zarówno w szkole, jak i w domu można zaprosić dziecko do wyzwania książkowego lub – po prostu – do książkowego bingo, o którym więcej przeczytasz w naszym artykule, który odpowie na pytanie: Jak zachęcić dziecko do czytania? Wśród darmowych materiałów do pobrania na stronie Kapitana Nauki znajdziesz również gotowe szablony Książkowego bingo oraz Dyplom Kapitalnego Czytelnika!

Ćwiczenia na czytanie ze zrozumieniem

Ćwiczenie czytania ze zrozumieniem nie musi kojarzyć się z nudnym testem pełnym podobnie sformułowanych pytań otwartych lub zamkniętych czy zadań typu prawda/fałsz! Oto inne pomysły na zabawy rozwijające kompetencje czytelnicze u dziecka:

• kolorowanki i wykonywanie ilustracji do książki lub wybranej sceny,
• krzyżówki, rebusy, szarady,
• quizy (ich luźna forma zachęci dzieci do nauki, można sięgnąć po zestawy quizów dotyczące lubianych przez dzieci zagadnień; Kapitan Nauka przygotował serię quizów dla dzieci od 7 roku życia; do wyboru jest aż 6 tematów: kotki, pieski, konie i kucyki, zwierzęta, kosmos czy Polska; każdy quiz zawiera pakiet dwustronnych kart – na przedniej znajduje się krótki i ciekawy tekst, na tylnej – dotyczące go pytania quizowe),
• przedstawianie przeczytanych książek, wcielanie się w postaci z książek,
• szukanie alternatywnych tytułów do książek lub rozdziałów,
• pisanie innych scenariuszy fabularnych/innych wersji zakończenia lub wyobrażanie sobie dalszych losów postaci po zakończeniu akcji utworu,
• projektowanie okładki do przeczytanej książki,
• pisanie listu do głównego bohatera/bohaterki itp.