Jak muzyka wspiera rozwój dziecka? Dziecko w świecie Mozarta, Chopina i Bacha.

Spis treści: 

    1. Jak muzyka wpływa na płód?
    2. Wpływ muzyki na rozwój dziecka na wczesnym etapie życia
    3. Mozart dla dziecka, czyli parę słów o tzw. efekcie Mozarta
    4. O guście i wrażliwości muzycznej dziecka
    5. Wpływ muzyki na rozwój dziecka - podsumowani

Rola muzyki w naszym życiu jest tak ogromna, że aż właściwie niemożliwa do oszacowania! Chyba każdy z nas ma swoje muzyczne upodobania i antypatie, konkretne piosenki kojarzy z określonymi etapami w życiu, osobami czy wspomnieniami. Doświadczanie muzyki może być też sprawą pokoleniową czy wspólnototwórczą! Takie przeżycia związane z muzyką niewątpliwie czekają także na najmłodszych – o ile już nie stały się ich udziałem. To jednak nie wszystko! Muzyka ma pozytywny wpływ na rozwój poznawczy oraz rozwój emocjonalny dziecka i to na wszystkich etapach jego dorastania!

    • Muzyka jest nieodłączną towarzyszką życia każdego z nas, także każdego dziecka.

    • Słuchanie lub tworzenie muzyki pozytywnie wpływa na prawidłowy rozwój dziecka, muzyka pomaga rozwijać m.in. takie umiejętności poznawcze, jak: wyobraźnia, kreatywność, rozwój mowy, wrażliwość i empatia, rozwój językowy i in.

    • Dzięki muzyce dziecko może rozwijać swoją wrażliwość estetyczną oraz emocjonalność.

Jak muzyka wpływa na płód?

Wczesny rozwój muzyczny dziecka wcale nie zaczyna się wraz z momentem jego narodzin, bo już w okresie prenatalnym dzieci słyszą muzykę, jej melodię i rytm. W 4. miesiącu ciąży dziecko zaczyna odbierać bodźce słuchowe, np. napływające z ciała matki, a więc przede wszystkim bicie jej serca, krążenie krwi. Duże znaczenie mają także dźwięki docierające ze środowiska, w tym – głos matki i członków jej otoczenia, muzyka czy śpiew. Badania ponadto pokazały, że pod wpływem różnych bodźców dźwiękowych i wibracyjnych można zaobserwować zmieniające się ruchy płodu [1]. 

Jak zatem umiejętnie wykorzystywać muzykę do wspierania rozwoju dziecka w okresie płodowym? 

    • Samopoczucie matki przekłada się na stan psychofizyczny dziecka. Muzyka zaś może wydatnie przyczynić się do polepszenia stanu zdrowia fizycznego i psychicznego u ciężarnej kobiety. Z tego powodu w wielu szkołach rodzenia lub nawet w trakcie samych akcji porodowych stosuje się elementy muzykoterapii. Odpowiednio dobrane tło muzyczne przyczynia się między innymi do obniżenia napięcia mięśniowego w ciele kobiety i do poprawienia u niej nastroju oraz zredukowania poczucia stresu. 

    • Muzyka ma wpływ na ruchy i stan psychofizyczny płodu. Pokazano, że za sprawą dobrze dobranej muzyki (np. muzyki klasycznej) można podnieść poziom relaksu, uspokojenia i ukojenia u dziecka w okresie prenatalnym. Najlepsze są do tego dźwięki o niskiej częstotliwości (1200–1500 Hz), poleca się tutaj zwłaszcza brzmienie fagotu, a niekiedy także i kontrabasu, wiolonczeli, skrzypiec i fletu. Wśród zalecanych przedstawicieli muzyki klasycznej znajdują się m.in. Prokofiew, Chopin (jego niektóre nokturny), Bach czy Schumann. 

    • Tuż po narodzinach dziecka, które opuszcza bezpieczne łono, można puszczać mu właśnie taką samą muzykę, której słuchało w okresie płodowym. Dziecko zapamiętuje bowiem dźwięki z etapu prenatalnego i w pierwszych miesiącach życia mogą mieć one wyjątkowo relaksujące działanie, wynikające ze skojarzeń z idealnymi warunkami panującymi w brzuchu matki.

Wpływ muzyki na rozwój dziecka na wczesnym etapie życia

Nie da się przecenić roli muzyki w życiu i rozwoju każdego człowieka. Nie chodzi tutaj jednak wyłącznie o same umiejętności muzyczne, tych bowiem nie trzeba przejawiać w wysokim stopniu, aby korzystać z dobroczynnego wpływu muzyki na wszechstronny rozwój. W jaki sposób muzyka wpływa na rozwój funkcji poznawczych?

    • Obcowanie z muzyką wspiera rozwój zdolności koncentracji i sprawnego zarządzania uwagą.

    • Muzyka pomaga dzieciom rozwijać kreatywność i wrażliwość, dzięki temu młody człowiek uczy się budować relacje z otoczeniem, uwrażliwiać się na potrzeby innych oraz szukać sposobów (np. właśnie poprzez medium sztuki) na wyrażenie swoich emocji i przeżywania świata.

    • Słuchanie muzyki (zwłaszcza muzyki klasycznej) ma wpływ na rozwój mowy u dziecka. Dzieje się to głównie za sprawą obecnych w kompozycjach muzycznych dźwięków o różnej wysokości i natężeniu oraz samego rytmu. To wszystko przyczynia się do kształcenia się słuchu fonematycznego, odpowiedzialnego za rozróżnianie poszczególnych dźwięków mowy.

    • Muzyka wspiera rozwój emocjonalny i społeczny dziecka. Dziecko, wsłuchując się w muzykę o różnej nastrojowości, uczy się rozpoznawać i nazywać emocje i stany psychiczne. Ma ponadto okazję wykształcić w sobie wrażliwość estetyczną. Ponadto elementem muzykoterapii, zwłaszcza tej jej odmiany, która jest nastawiona bardziej na perceptywny niż aktywny kontakt z muzyką, jest wpływanie melodią na samopoczucie człowieka. 

    • Właściwy muzyce rytm i takt pozwalają na rozwój umiejętności motorycznych, związanych z utrzymywaniem równowagi oraz orientacją ciała w przestrzeni.

    • Muzyka pomaga dzieciom wchodzić w stan odprężenia. Dzieje się to m.in. za sprawą obniżania napięcia mięśniowego w ciele. Wolne, delikatne melodie mogą też pomóc najmłodszym w zasypianiu i uzyskiwaniu wysokiej jakości odpoczynku nocnego. Poznaj więcej sposobów na temat radzenia sobie ze stresem u dzieci.

Mozart dla dziecka, czyli parę słów o tzw. efekcie Mozarta

Efekt Mozarta (z ang. Mozart effect) to termin spopularyzowany w nauce w latach 90. W 1993 roku w czasopiśmie naukowym „Nature” pojawił się artykuł, którego autorzy wysunęli tezę, że samo słuchanie muzyki Mozarta może przyczynić się do polepszenia orientacji przestrzennej, a tym samym – podnieść inteligencję człowieka. Chociaż formuła „efektu Mozarta” okazała się wyjątkowo nośna (zarówno w obiegu naukowym, jak i popularnym), to kolejne badania nie potwierdziły słuszności stojącej za nią tezy [2].

Prawdą natomiast pozostaje, że słuchanie muzyki klasycznej (także przez dzieci) wpływa pozytywnie na wiele aspektów rozwoju dzieci. Nie jest jednak wcale powiedziane, że dziecko musi zapałać miłością akurat do Mozarta. Więcej nawet – warto wspólnie z dzieckiem eksplorować różne muzyczne światy, sięgać po rozmaite gatunki i utwory. Bardzo ważne jest bowiem pozwolenie dziecku na swobodne i twórcze kształtowanie jego wrażliwości muzycznej.

O guście i wrażliwości muzycznej dziecka

I na koniec bardzo ważna rada: dla ogólnego rozwoju dziecka nieodzowne jest, aby mogło także samodzielnie poruszać się po świecie muzyki. Otwórzcie się na rozmaite gatunki muzyczne, sięgajcie nie tylko po muzykę klasyczną, ale też np. jazz, rock, pieśni ludowe, hip-hop czy piosenki układane specjalnie z myślą o dzieciach. Muzyka będzie bowiem towarzyszyła dziecku przez całe życie i niewykluczone, że stanie się jego hobby, a może nawet życiowym powołaniem! Wspólne doświadczenia estetyczne, w tym właśnie muzyczne, mogą także pozwolić na zbudowanie bliskiej relacji rodzica z dzieckiem. Słuchajcie razem różnych utworów, dzielcie się opiniami i przeżyciami! To wszak doskonały sposób na naukę wyrażania emocji!

Wpływ muzyki na rozwój dziecka – podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że muzyka odgrywa ogromną rolę w życiu dziecka i jest jednym ze skuteczniejszych narzędzi, dzięki którym dzieci rozwijają umiejętności poznawcze, m.in. koncentrację, empatię, rozwój mowy, zdolności motoryczne, wyobraźnię, kreatywność i wiele innych! Zarówno „zwyczajne” słuchanie muzyki z dzieckiem, jak i samodzielne wczesne muzykowanie przyniosą maluchom rozliczne korzyści, nauczą empatii i wrażliwości estetycznej!

Wczesne muzykowanie może zadecydować o przyszłym wyborze drogi życiowej naszego dziecka. Kto wie, może macie na pokładzie uzdolnionego kompozytora, dyrygenta, rapera albo gitarzystę zespołu rockowego? 

Źródła

[1] Z. M. Kurkowski, Słuch a mowa w aspekcie rozwojowym w normie i patologii, „Kosmos” 1998, t. 47, nr 3, s. 290.

[2] P. Haładziński, Efekt Mozarta: popularny artefakt, [w:] Neuroestetyka muzyki, red. A. Foltyn, P. Przybysz, M. Bogucki, Poznań 2013, s. 79–80.

Inne źródła: 

S. Kędziora, Znaczenie muzyki w okresie prenatalnym, „Wartości w muzyce” 2012, nr 4, s. 288–299.

E. Topór, Wpływ muzyki oraz rola muzykoterapii w rozwoju dziecka, [w:] W drodze do brzegu życia, T. 7, red. E. Krajewska-Kułak, C. Łukaszuk, Białystok 2009.