Jak przez zabawę wspierać rozwój dziecka

Zabawa wspiera wszechstronny rozwój dziecka. Zaspokaja nie tylko jego potrzeby emocjonalne, lecz także rozwija myślenie i zdolności twórcze.

Z poniższego wpisu dowiesz się:
• dlaczego zabawa jest tak ważna w rozwoju dziecka
• jak bawić się z niemowlakiem
• jakie zabawy wspierają rozwój dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym
• jak wybierać gry edukacyjne dla dzieci

Zabawa to podstawa rozwoju dzieci w każdym wieku

Jak wspierać rozwój małego człowieka? Najlepiej poprzez zabawę! Zabawa jest jedną z podstawowych form aktywności dziecka i odgrywa bardzo ważną rolę w jego rozwoju. Właściwie każdy obszar rozwoju można stymulować przez zabawę.

To podczas zabawy dziecko poznaje świat, wyraża potrzeby, odkrywa zainteresowania, a także reguluje swoje emocje, stwarzając sytuacje, w których to, co radosne i ekscytujące, miesza się z tym, co niepokojące czy smutne, oswajając w ten sposób własne strachy w bezpiecznym otoczeniu domu, żłobka czy przedszkola.

Zabawa musi być atrakcyjna... dla dziecka!

W zabawie ważna jest sama czynność bawienia się, a nie jej cel czy rezultat. Nawet jeśli zawiera elementy edukacyjne, to dla małego człowieka najważniejsza jest przyjemność płynąca ze swobodnej aktywności oraz kontaktu z bliskimi.

Zabawa umożliwia bowiem wspólne spędzenie czasu i gwarantuje pełną rodzicielską uwagę. Dostarcza nowych powodów do uśmiechu, wzbogaca dzieciństwo, a rodzicom pozwala zdobyć wiedzę o możliwościach, potrzebach i trudnościach swojej pociechy.

Dlatego tak ważne jest pozwalanie dziecku, by samo wybierało rodzaj aktywności, który lubi (mowa tu oczywiście o aktywnościach dostosowanych do wieku i możliwości maluchów).

Już niemowlak podpowiada rodzicom, które zabawy najbardziej lubi, uśmiechając się na widok rodzica, który zaraz pocałuje stópkę, lub wydając odgłosy przypominające te w zabawie z rodzicem.

Zabawy z niemowlakiem i dzieckiem do 3 lat

ZABAWY MANIPULACYJNE

Pierwsze zabawy z niemowlakiem są związane z rozwojem umiejętności psychomotorycznych. Zabawy w a kuku, wkładanie stóp do buzi, turlanie się czy przekładanie przedmiotów z ręki do ręki to aktywności stymulujące wszystkie zmysły maluszka i pozytywnie wpływające na jego rozwój intelektualny, fizyczny i społeczno-emocjonalny.

Małe dziecko poznaje świat całym ciałem, poruszając nogami, rękami, głową i tułowiem. Z czasem dzięki rozwojowi umiejętności chwytania doskonali zdolność manipulowania przedmiotami. Początkowo jest to po prostu stukanie przedmiotami o podłogę, miętoszenie ich, ściskanie, lizanie lub gryzienie.

Dopiero potem następuje właściwy etap, zwany zabawami manipulacyjnymi, gdy dziecko potrafi celowo operować przedmiotami, tak aby bączek się kręcił, klocek zmieścił się w odpowiednim otworze sortera, a zwierzątko pociągnięte za sznurek przyjechało bliżej.

Książeczki sensoryczne

Zdolności motoryczne dziecka pozwalają mu m.in. poznawać figury, kształty i faktury oraz oceniać twardość i elastyczność przedmiotów. Dlatego im bardziej różnorodne będą materiały do zabawy, tym lepiej. Na tym etapie sprawdzą się również kolorowe książki z dziurkami i stronami o nieregularnych kształtach, a także klocki i książeczki sensoryczne z różnymi fakturami.

Dzięki zabawom manipulacyjnym dzieci intuicyjnie zdobywają wiedzę o świecie, ćwiczą sprawność manualną, rozwijają koordynację oko-ręka, a także uczą się naśladować działania dorosłych.

Witaj, zajączku!

Witaj, ptaszku!

ZABAWY KONSTRUKCYJNE

Około 18.–24. miesiąca życia u dzieci pojawia się etap zabaw konstrukcyjnych.

Dzięki prostym aktywnościom, takim jak: nawlekanie koralików na sznurek, budowanie wież z klocków, zakręcaniu i odkręcaniu zakrętek czy zapinaniu zamka błyskawicznego maluchy uczą się, jak tworzyć całość z poszczególnych elementów, planować w myślach konstrukcje i realizować pomysły, a przy tym doskonalą koordynację oko-ręka i wyobraźnię przestrzenną.

Zabawy dla przedszkolaka (3-6 lat)

ZABAWY KONSTRUKCYJNE

Zabawy konstrukcyjne rozwijają się w wieku przedszkolnym i stanowią jedną z głównych form aktywności przedszkolaków. To dzięki potrzebie tworzenia powstają budowle z najróżniejszych elementów: gałęzi, kamyków, patyków oraz klocków, lalki i misie są chętnie ubierane i rozbierane, z plasteliny, kasztanów, żołędzi lub filcu powstają najwspanialsze ludziki, a z kartonów – garaże, parkingi lub statki kosmiczne.

Droga. Duże puzzle z grą

ZABAWY TEMATYCZNE

W okresie przedszkolnym dzieci chętnie bawią się również w lekarza, kwiaciarki, kierowców koparek czy konduktorów pociągów. To typowe przykłady zabaw tematycznych, które pozwalają wchodzić w interakcje zarówno z dziećmi, jak i dorosłymi, rozwijają słownictwo, uczą negocjowania zasad, współpracy, patrzenia na świat z innego punktu widzenia, a także rozumienia reguł i ról społecznych (dlatego nazywane są również zabawami w role).

„Odgrywanie ról w zabawie pozwala na intuicyjne rozumienie zdań” , dlatego tak łatwo opanować małym dzieciom podczas tych aktywności język obcy. Zabawy w role pomagają również przełamać dziecięcy lęk i oswoić różne sytuacje społeczne.

Dzieci nie potrzebują do tych zabaw rzeczywistych rekwizytów, np. ogromnej koparki, wszystkich kwiatów z ogrodu czy warzyw i owoców. Wystarczy rulon z gazety, który jest kierownicą, pudełko kartonowe, które może być traktorem, albo żetony z ilustracjami włoszczyzny, by móc włożyć je do koszyka i zrobić zakupy.

Wyobraźnia pozwala skoncentrować się na znaczeniu oderwanym od przedmiotu, choć każdy przedmiot ma swoją nazwę w konkretnej zabawie. Krąg tematyczny tych zabaw rozwija się wraz z wiekiem: od sytuacji z życia codziennego (jak gotowanie z mamą czy wspólne zakupy), aż po sytuacje zaczerpnięte z książek, filmów czy słuchowisk.

Gotowanie. Gra edukacyjna

Zakupy. Gra edukacyjna

ZABAWY RECEPTYWNE

Przedszkolaki uwielbiają również oglądać książki dla dzieci i czasopisma, przyglądać się czynnościom rysowania, budowania i lepienia przez dorosłych, słuchać bajek, wierszyków i piosenek.

Te typ zabaw nazywa się receptywnymi, dziecko bowiem poznaje świat dzięki kontaktowi ze słowem, ilustracją oraz dźwiękiem, kształtując w ten sposób wrażliwość estetyczną. Dziecko jest w tych zabawach aktywnym odbiorcą zadającym mnóstwo pytań i łączącym swoją wiedzę oraz doświadczenie z przygodami bohaterów.

Dlatego tak ważny jest wybór książek, audiobooków i bajek, tak aby łączyły ciekawą fabułę z atrakcyjnymi ilustracjami, melodią i odpowiednim tempem animacji.

Właściwie dobrany materiał będzie nie tylko rozwijał wiedzę o świecie i kształtował poczucie rytmu, lecz także śmieszył, wzruszał i pozytywnie zadziwiał.

Mela i Kostek

Pepe idzie do fryzjera

Zabawy dla starszego przedszkolaka i ucznia (od 6 lat)

Gry edukacyjne

Starszym przedszkolakom i uczniom z łatwością przychodzi opanowanie zabaw z regułami.

Zakodowany zamek. Gra na kodowanie

Zakodowany kosmos. Gra na kodowanie

Potrafią już współzawodniczyć lub współpracować ze sobą, sprawnie się komunikować oraz lepiej radzą sobie z wyrażaniem emocji. Na tym etapie warto zaproponować im gry edukacyjne, które pomogą im zdobyć nowe umiejętności, np. liczenia lub czytania, albo utrwalić zdobytą już wiedzę (np. tabliczkę mnożenia).

Gry są świetnym treningiem umysłu, rozwijającym m.in. pamięć, spostrzegawczość i koncentrację. Uczą kooperacji, ustalania reguł, przestrzegania zasad oraz radzenia sobie z porażką, która jest nieodłączną częścią procesu uczenia się.

Potwory głodomory. Gra edukacyjna

Żaby czy kraby. Gra edukacyjna

Zabawa wspomaga wszechstronny rozwój dziecka

Zabawa stymuluje wszechstronny rozwój małego człowieka, a także umożliwia mu poznanie otaczającego świata oraz siebie i swoich potrzeb. Pozwólmy więc dzieciom podejmować zabawy z własnej inicjatywy i bądźmy mądrymi przewodnikami i towarzyszami.

Autorka:
Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.

Bibliografia:
•    Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007.
•    Minge N., Minge K., Jak kreatywnie wspierać rozwój dziecka?, Samo Sedno, Warszawa 2011.
•    Muchacka B., Zabawa w poznawczym rozwoju dziecka, „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna” 2014, nr 1.