Jak wspierać dziecko w przeżywaniu i regulowaniu emocji?

Psycholog dziecięcy i ekspert Kapitana Nauki radzi, jak nauczyć dziecko bezpiecznego przeżywania emocji i jak poruszać z dziećmi trudne tematy. Z artykułu dowiesz się również, jakie książki o emocjach wybrać i jak stosować bajkoterapię, aby oswajać dziecięce lęki.

Emocje - temat rzeka. Emocje dziecka - często dramat wielu rodziców. Spokojnie, weź głęboki wdech, a jeśli trzeba nawet trzy… Popatrzmy powoli i spokojnie, czemu tak jest, że dzieciom tak trudno regulować emocje. Ewolucja nie przewidziała, naszego szybkiego rozwoju, a może inaczej: nie dostosowała naszego układu emocjonalnego do tak szybkiego rozwoju. Tak więc małe istoty rodzą się z nieukształtowanym w pełni układem nerwowym.

Dlaczego dzieciom tak trudno regulować emocje?

Emocje - temat rzeka. Emocje dziecka - często dramat wielu rodziców. Spokojnie, weź głęboki wdech, a jeśli trzeba nawet trzy… Popatrzmy powoli i spokojnie, czemu tak jest, że dzieciom tak trudno regulować emocje. Ewolucja nie przewidziała, naszego szybkiego rozwoju, a może inaczej: nie dostosowała naszego układu emocjonalnego do tak szybkiego rozwoju. Tak więc małe istoty rodzą się z nieukształtowanym w pełni układem nerwowym. 

To co rodzice powinni wiedzieć, to to, że za analizę logiczną sytuacji, przewidywanie, rozumienie, odpowiada inna część mózgu, niż ta która kontroluje i odczytuje nasz stan emocjonalny. Podczas gdy uruchamiają się w nas silne emocje do głosu dochodzi układ limbiczny i pień mózgu, odcina nam drogę do logicznego myślenia a włącza nas w tryb przetrwania ,,walcz’’, ,,uciekaj’’ albo ,,zamrożenia’’. Ma to ogromne znaczenie z ewolucyjnego punktu widzenia, ponieważ nasz mózg miał zapewnić nam przetrwanie, tzn. szybko odczytywać nasze podstawowe potrzeby oraz rozpoznawać zagrożenie. Silne emocje uruchamiają także w naszym organizmie wyrzuty adrenaliny, kortyzolu i innych substancji chemicznych, mających na celu aktywowanie naszego organizmu i postawienie go w stan gotowości.

Każda emocja ma za zadanie o czymś nam powiedzieć, niesie za sobą ważną wiadomość, wtedy też nasz mózg ma ograniczone procesy logicznego myślenia. Emocje potrzebują by je przeżyć, a nie ukryć i stłamsić. Muszą znaleźć swoje ujście by zrobić miejsce kolejnym. Po ataku złości często przychodzi zmęczenie lub nagły spokój. Mózg dziecka dojrzewa, z wiekiem coraz lepiej potrafi regulować swoje emocje.

Jak nauczyć dziecko bezpiecznego przeżywania emocji?

Jako rodzice mamy ważne zadanie: 

1. Nie neguj emocji dziecka

One się pojawiły, są, pozwól im zostać przeżytymi.

2. Zapewnij dziecku bezpieczną przestrzeń

Zadbaj o to, aby nikt ani nic nie ucierpiało podczas nauki przeżywania emocji. Często w silnych emocjach dzieci zaczynają rzucać tym co mają pod ręką, a nawet robić sobie krzywdę (np. uderzając głową o ścianę). 

3. Zachowaj spokój i nie bierz wszystkiego do siebie

Pamiętaj, że emocje to nie atak w Ciebie. Nawet, jeśli przy okazji usłyszysz, że dziecko Cię nie kocha i w ogóle jesteś do niczego. To nie jest o Tobie, tylko o jego stanie emocjonalnym. Ty jako rodzic bądź bezpieczną bazą.

4. Nazwij emocje dziecka i pokaż mu, że jesteś z nim w tej trudnej chwili

A do tego pozwolisz mu bezpiecznie wylądować po tej zawierusze. Widzę, że jesteś smutny, jestem obok, czy potrzebujesz się przytulić?, Widzę, że się złościsz, czy chcesz… (tu, wstaw co chcesz, bo każdy ma swoje sposoby na przeżycie złości). Powiedz, że jesteś gdyby Cię potrzebował. Spokojny ton głosu pomaga, emanuj spokojem. Poczekaj aż dziecko przeżyje emocje.

5. Porozmawiaj z dzieckiem o tym, co się wydarzyło

Teraz czas na ukojenie i rozmowę (tylko jeśli jest na to gotowość u dziecka, jeśli nie poczekaj) i jak następnym razem może przeżyć daną emocję.

6. Obserwuj co pomaga Twojemu dziecku

Każde dziecko ma własny sposób na radzenie sobie z emocjami, np. niektóre chcą się przytulać, inne wręcz odwrotnie. 

7. Naucz się cierpliwości 

Pamiętaj, że przy bardzo silnych emocjach, rozmowa w chwili wzburzenia nic nie da, wtedy trzeba poczekać.

8. Zastosuj bajkoterapię

Uwielbiam tę technikę. Po zdarzeniu np. wieczorem, można przeczytać lub opowiedzieć bajkę o bohaterze, który był w podobnej sytuacji i sprawdzić, jak sobie z tym poradził.

Z pomocą przychodzi tu m.in. seria książeczek o Idzie z opowieściami o tym, jak dziewczynka radzi sobie z emocjami (Ida jest ciekawa, Ida się złości, Ida się cieszy).

Ida jest ciekawa

Ida się złości

Polecamy również serię książek o Pepe, który różne rzeczy robi po raz pierwszy w życiu, ale do każdego nowego wyzwania pochodzi z ciekawością i fascynacją, zostawiając strach daleko za sobą (po raz pierwszy: idzie do dentysty/fryzjera/kina, jeździ na rowerze, leci samolotem czy czeka na pojawienie się rodzeństwa).

Książeczki, które pomogą dziecku oswoić emocje

Każdy dzień to dla najmłodszych nowa dawka emocji, które krążą po dziecięcym świecie podczas zabawy, odpoczynku, czasu spędzanego z rodzeństwem, rówieśnikami czy opiekunami. Są z nimi cały czas. To dlatego rozmowy o nich przestały być tematem tabu, a ze swoimi uczuciami nie kryją się również bohaterowie literatury dziecięcej, jak np. Ida, bohaterka naszej nowej serii książeczek dla dzieci.

Ida nie tylko poznaje, ale również oswaja wielkie emocje, jak złość, radość czy ciekawość. Uczy się, jak sobie z nimi poradzić oraz zrozumieć i chętnie zaprosi do tego świata również Twoje dziecko! To też wartościowa lektura dla rodziców, którzy przypomną sobie, jak dzieci patrzą na świat, nauczą się rozumieć najmłodszych i rozmawiać z nimi o emocjach.

Autorka: Paulina Mierzejewska - psycholog dziecięcy.