10 zabaw rozwijających spostrzegawczość u dziecka

Co to jest spostrzegawczość?

Twoje dziecko uwielbia bawić się w detektywa? Tropi szczegóły w książkach, zabiera lornetkę na wyprawy do lasu i bezbłędnie wskazuje nieścisłości w historyjce obrazkowej? Uważasz, że ma sokoli wzrok lub bystre oko? Jeśli tak, to świetnie. Jak najczęściej proponuj mu zabawy doskonalące spostrzegawczość i rozwijaj jego potencjał! Jeśli natomiast maluch myli podobne do siebie litery (np. b i d), nie potrafi sprawnie wskazać różnic i podobieństw, wyszukać w tekście informacji albo z trudnością orientuje się na mapie – tym bardziej ćwiczcie tę umiejętność i cieszcie się z postępów!

Potocznie mówimy o zmyśle obserwacyjnym, który kojarzy się z bystrością, przenikliwością oraz otwartością umysłu. To słuszne skojarzenie, ponieważ spostrzegawczość to właśnie umiejętność zaangażowanej obserwacji, czyli nie tylko dostrzegania szczegółów, lecz także oddzielania informacji ważnych od drugorzędnych. Jest ona niezbędnym elementem inteligencji – to dzięki umiejętności spostrzegania możemy bowiem efektywnie korzystać z największego zasobu, jaki każdy z nas ma, czyli zgromadzonego doświadczenia i wiedzy. Wraz z rozwojem spostrzegawczości trenujemy z kolei nie tylko inteligencję, lecz także kreatywność, ponieważ zaczynamy dostrzegać powiązania między nieoczywistymi lub odległymi skojarzeniami i faktami.

Do czego spostrzegawczość przydaje się dziecku?

Dzięki spostrzeganiu wzrokowemu (percepcji wzrokowej) młodsze dzieci uczą się rozpoznawania liczb, liter, kształtów czy figur geometrycznych, co jest niezbędne w nauce czytania, pisania i matematyki. Percepcja słuchowa ma ogromne znaczenie w poznawaniu języka, pomaga bowiem lepiej zapamiętywać słowa, odróżniać poszczególne głoski i dźwięki, a także odtwarzać melodię i rytm języka. Dzięki percepcji smakowej i węchowej człowiek poznaje i zapamiętuje np. różnorodne faktury pożywienia, staje się wrażliwy na smaki i zapachy oraz potrafi odtworzyć ich kombinacje. Z kolei percepcja dotykowa wzbogaca doświadczenia związane z odbieraniem otoczenia (np. temperaturą i strukturą przedmiotów wokół nas) oraz sprzyja efektywnemu zapamiętywaniu.

10 zabaw rozwijających spostrzegawczość

Poniżej znajdziesz kilka przykładów prostych ogólnorozwojowych zabaw. Warto zadbać o to, by były one jak najbardziej różnorodne, a materiał wizualny (graficzny, literowy i liczbowy) atrakcyjny.

1. Szukanie różnic

Warto stopniować szczegółowość ilustracji: od prostych do kilku subtelnych różnic między obrazkami.

  
Znajdź różnice. Na podwórku 3+

2. Szukanie podobieństw 

W tego typu zadaniach świetnie sprawdzi się memory dotykowe – wystarczy przykleić do kartoników wycięte litery, liczby lub kształty, które będą mieć różnorodne faktury (szorstki papier ścierny, gładki karton, zaschnięty klej).

Domino | Memory

3. Segregowanie według określonej cechy

Np. wskazywanie, które zwierzęta spośród pokazanych na ilustracjach mają cztery nogi (starsze dzieci mogą podawać nazwy czworonożnych zwierzaków z pamięci).

  
Kapitalne zagadki dla małych Bystrzaków 4+

4. Szeregowanie według wybranego kryterium

Np. ustawianie samochodzików lub klocków od najmniejszego do największego.

5. Odwzorowywanie szlaczków

To znane i wydawałoby się nieskomplikowane ćwiczenie grafomotoryczne jest świetnym wstępem do nauki pisania liter.

Bazgraki

6. Wyszukiwanie powtarzających się figur/kształtów na obrazku.

7. Poszukiwanie zasady, według której umieszczono obiekty w jednym zbiorze

W wersji trudniejszej można dołączyć dodatkowy element spoza zbioru, np. umieścić jeża wśród owadów.

  
Kapitalne łamigłówki 4-5 lat

8.Uzupełnianie brakujących elementów we wzorze lub uzupełnianie wzoru według konkretnego kryterium

To ćwiczenie przyda się w nauce kodowania dla dzieci.

Zakodowany zamek. Gra na kodowanie

9. Budowanie i konstruowanie według wzoru

Np. układanie konstrukcji z klocków lub puzzli według załączonego obrazka na opakowaniu/plakacie. Te zabawy rozwijają również umiejętność orientacji w przestrzeni i wyobraźnię przestrzenną.

Droga. Duże puzzle z grą

10. Rozpoznawanie konkretnych kształtów/figur spośród różnorodnych obiektów

Np. w grze domino polegającej na połączeniu w pary tych samych obiektów na rysunkach, choć nieco ukrytych (np. łopatka na jednym obrazku i łopatka w wiaderku na drugim), oraz w zabawach obserwacyjnych polegających na wyszukiwaniu określonej postaci w tłumie, w trudniejszej wersji określone obiekty mogą mieć dodatkowo zmieniające się elementy, takie jak czapki, kapelusze czy kokardki.

Domino obrazkowe

I na koniec jeszcze jedna wskazówka. Im częściej ćwiczymy umysł, tym efektywniej się uczymy. Jest to związane z plastycznością mózgu. Nie szczędźmy więc czasu na zabawy rozwijające spostrzegawczość i nie zapominajmy przy tym o dużej dawce dobrego humoru!

Bibliografia:
Biela A., Spostrzegawczość z kameleonem Leonem. Poradnik dla opiekunów, Edgard, Warszawa 2016.
Sobkowiak M., Sokole oko. Poradnik dla opiekunów, Edgard, Warszawa 2019.

Autorka:
Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.