Jak ćwiczyć z dzieckiem umiejętność skupienia uwagi. Cz. 1

Nadmiar bodźców i rozpraszaczy uwagi, zbyt częste korzystanie z urządzeń mobilnych, a także zbyt duża liczba zajęć dodatkowych w tygodniu przyczyniają się do tego, że coraz więcej dzieci ma problemy z koncentracją. Tymczasem jest to umiejętność, którą nie tylko można, ale wręcz trzeba ćwiczyć, i to od najmłodszych lat, dostosowując techniki treningu do wieku dziecka.

Zdolność koncentracji u dzieci w zależności od wieku

Agnieszka Forzpańczyk, ekspertka ds. nowoczesnych technik uczenia się, podaje, że zdolność koncentracji u dzieci wynosi:

• ok. 5–15 minut w wieku 2–4 lat;
• 15–25 minut w wieku 5–7 lat;
•  25–35 minut w wieku 8–10 lat;
•  35–45 minut w wieku 11–13 lat;
•  45–55 minut w wieku 14–16 lat.

Jak ćwiczyć z dzieckiem umiejętność skupiania uwagi?

Proponując dziecku zabawy czy wyznaczając czynności, należy uwzględnić jego możliwości rozwojowe, a wówczas ten czas skupienia uwagi u dziecka będzie się stopniowo wydłużał. Bardzo pomocne będą tu aktywności skoncentrowane na jednym bodźcu, takie jak np. słuchanie bajki czy gry logiczne (domina, memory, sudoku czy zabawa w skojarzenia, czyli jedna osoba podaje np. słowo „termometr”, druga dorzuca skojarzenie „ciepło” albo „gorączka” itd.).

Rozwijanie u przedszkolaków i młodszych uczniów umiejętności skupiania uwagi na jednej konkretnej czynności lub przedmiocie przynosi wymierne korzyści – dziecko uczy się kierować swoją uwagę świadomie i celowo, dzięki czemu dostrzega to, co się wokół dzieje, i lepiej orientuje się w otoczeniu. Ponadto taka świadoma rejestracja bodźców znacznie ułatwia proces uczenia się i zapamiętywania. Przykładowo dzięki uważnemu słuchaniu audiobooka lub czytaniu książki dziecko łatwiej zapamiętuje opowiadaną historię, angażuje się w przygody bohaterów, obdarza postaci z powieściowego świata sympatią.

Gdy dziecko ma kłopoty z koncentracją

Jeśli zauważasz u dziecka takie objawy, jak:

• niekończenie rozpoczętych zadań,
• częste narzekanie na nudę,
• szybkie przeskakiwanie z tematu na temat,
• gubienie rzeczy,
• zapominanie o pracy domowej,
• brak reakcji na polecenia czy zapominanie usłyszanej przed chwilą informacji, 

Warto przyjrzeć się temu, jak wygląda organizacja czasu, zajęć i najbliższej przestrzeni wokół przedszkolaka lub ucznia. Kluczowe są tu cztery kwestie.

Podstawowe techniki koncentracji 

1. Zadbaj o otoczenie sprzyjające koncentracji dziecka
Posprzątajcie biurko, wyłączcie radio czy telewizję, przewietrzcie pokój.

2. Proponuj dziecku zabawy i aktywności związane z jego zainteresowaniami.
Wyzwalaj u dziecka pozytywne emocje i wzbudzaj jego ciekawość. Nawet jeśli konkretne zadanie jest dla dziecka trudne lub nieciekawe, można je uatrakcyjnić wymyśloną na poczekaniu historyjką, absurdalnym wierszykiem czy zabawą sensoryczną oraz osobistym zaangażowaniem, które przekłada się na wzbudzenie ciekawości u dziecka.

3. Staraj się angażować w zabawie różne zmysły.
Proponuj zabawy, które angażują wzrok, słuch, smak, węch, dotyk, równowagę i zmysł kinestetyczny.

4. Pamiętaj o blokach czasowych dostosowanych do możliwości dziecka.
Efektywniej będzie bawić się i przyswajać wiedzę w krótkich, oddzielonych przerwami etapach.

Do tych podstawowych technik koncentracji, wykorzystujących dobrą organizację, emocje, zmysły i przerwy, warto dorzucić jeszcze jeden element – prawdziwy relaks. Świetnie sprawdzą się tu zabawy polegające na naśladowaniu ruchów, usprawniające kontrolę nad własnym ciałem:

• Przeciąganie się – maksymalnie rozciągaj ręce, nogi i kręgosłup w siadzie lub w pozycji stojącej; wykonuj skłony z dotykaniem dłońmi do podłogi (kolana wyprostowane lub lekko zgięte).

• Kalambury – pokazuj hasła za pomocą mowy ciała (można wykorzystać ręce, mimikę twarzy, a nawet odgłosy).

• Ćwiczenia oddechowe – w pozycji leżącej lub siadu z rękoma na brzuchu wsłuchuj się w swój oddech.

• Joga dla dzieci – pozycja drzewa. Stań w lekkim rozkroku, unieś prawą stopę (trzymając ją za kostkę), ułóż ją na wewnętrznej stronie uda i dociśnij. Następnie podnieś ręce w górę i złącz dłonie nad głową (ręce proste w łokciach), by utworzyły daszek. Wytrzymaj w tej pozycji jak najdłużej. Potem powtórz ćwiczenie z drugą nogą.

Po skutecznym opanowaniu podstawowych technik koncentracji warto przejść do konkretnych zabaw i aktywności poprawiających koncentrację u przedszkolaków i młodszych uczniów, opisanych w części 2. artykułu pt. Zabawy poprawiające koncentrację u dzieci.

Bibliografia:

Biela A., 100 zabaw z detektywem Motywem. Poradnik dla opiekunów, Edgard, Warszawa 2016.
Forzpańczyk A., Koncentracja. Skuteczny trening skupiania uwagi, Edgard, Warszawa 2015.
Janiszewska B., Uwaga. Wspomaganie koncentracji i nie tylko, Seventh Sea, Warszawa 2007.
Sosin I., Koncentracja. Ćwiczenia i karty pracy do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, Raabe, Warszawa 2014.

Autorka:

Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.