15 zabaw wspierających rozwój mowy dziecka

Jak wspierać rozwój mowy dziecka, aby w przyszłości miało ono bogaty słownik, mówiło swobodnie i poprawnie? Najlepiej od narodzin i przez zabawę, bo zabawa jest dla małego człowieka intuicyjną formą poznawania świata. Dzięki niej maluch najszybciej przyswaja nowe umiejętności, zdobywa różnorodne doświadczenia i się rozwija. 

Dzieci już od pierwszych chwil życia komunikują się z opiekunami i domagają zaspokojenia swoich potrzeb płaczem lub wydając dźwięki przypominające śmiech. Z czasem te zabiegi stają się celowe i świadome – maluszek bawi się, modulując głos, odpowiada na rodzicielskie wypowiedzi sylabami, wyrazami dźwiękonaśladowczymi, prostymi słowami, a w końcu całymi zdaniami.

Zabawy wspierające rozwój mowy dziecka

Zabawy z niemowlakiem

• 1. Mów do dziecka od pierwszych dni. Opowiadaj, co teraz robisz. Niemowlak nie będzie jeszcze rozumiał, ale słuchanie twojego głosu sprawi mu przyjemność. Weź rolkę po papierze toaletowym i wykorzystaj ją jako trąbkę. Wypowiedz to samo słowo, modulując głos – zobaczysz, jak twoje dziecko z uwagą wpatruje się w ciebie. A przy tym często się uśmiechaj.

• 2. Rób przerwy w mówieniu, aby dziecko miało szansę odpowiedzieć i wydać z siebie najprostsze dźwięki (pogruchać, pomruczeć), a przekonasz się, że czasem będzie miało ochotę nawet cię przekrzyczeć, głużąc lub gaworząc.

• 3. Powtarzaj dźwięki wydawane przez dziecko. Nie lekceważ pierwszych prób nawiązywania kontaktu przez malucha. Reaguj na wszystkie wydawane przez niego dźwięki, traktuj je jako chęć rozmowy. W ten sposób dziecko uczy się komunikowania za pomocą słów.

• 4. Śpiewaj i recytuj wiersze. Dzięki dziecięcym śpiewankom maluchy nie tylko bogacą zasób słownictwa, lecz także uczą się melodii języka, jego rymu i rytmu. Jeśli dodatkowo zilustrujesz piosenki ruchem, pomożesz dziecku skojarzyć słowo z gestem.

• 5. Czytaj dziecku na głos. Może to być literatura dla dzieci, gazeta codzienna lub twoja ulubiona powieść. W ten sposób zachęcasz małego człowieka, by czerpał radość z lektur i zdobywał wiedzę o świecie. Jeśli zdecydujesz się na książeczkę z ilustracjami, pokazuj dziecku obiekty, które nazywasz.

Zabawy z roczniakiem

• 6. Zadawaj dziecku pytania i odpowiadaj na nie. Pokaż dziecku kota, auto i misia. Zapytaj: Gdzie jest kot? Jeśli dziecko poprawnie wskaże przedmiot, wyraź radość. Jeśli mu się nie uda, wskaż właściwy przedmiot i nazwij: Nie, to auto. A tu jest kot. Następnie zakryj ręką ilustrację lub figurkę zwierzątka i powiedz: Nie ma kota. A gdy go odkryjesz: Ooo, jest kot. W ten sposób dziecko utrwala łączenie wyglądu przedmiotu z jego nazwą, a także uczy się poprawnej odmiany prostych wyrazów. W tej zabawie możesz wykorzystać karty obrazkowe Odkrywam świat. Pierwsze słowa 

• 7. Zwracaj uwagę dziecka na dźwięki w otoczeniu: pstryk wyłącznika, miauczenie kota (miau), przejeżdżający samochód (brum, brum). A potem pokazuj dziecku przedmioty w książeczkach i na kartach obrazkowych, np. Poznaję świat. Dźwięki, naśladując wydawane przez te obiekty odgłosy. 

• 8. Nazywaj przedmioty codziennego użytku. Kiedy dziecko wskaże paluszkiem jakiś przedmiot, nazwij go. Za każdym razem mów o nim więcej: To są drzwi. Możesz zapukać. Puk, puk. Kto tam? To... mama. To samo powtórz w zabawie z książeczkami i kartami. Pokaż dziecku ilustrację drzwi i poproś, by wskazało, gdzie znajdują się one w domu. W tej zabawie idealnie sprawdzi się książeczka 100 pierwszych słówek. W domu i ogrodzie

• 9. Zachęć dziecko do włączenia się do recytacji wierszyków i rymowanek. Na przykład w zabawie Spotkał katar Katarzynę po wersie Katarzyna pod pierzynę zamilknij i pozwól dziecku dokończyć: Aaaaapsik!

• 10. Baw się mimiką twarzy. Patrz z dzieckiem w lustro, pokazuj różne miny i je nazywaj. Warto korzystać także z kolorowych, usztywnianych kart, takich jak: Poznaję świat. Emocje! 

Zabawy z dwu- i trzylatkiem

Między 2. a 3. rokiem życia następuje gwałtowny rozwój mowy. Do 3. r.ż. zasób słów szacuje się na ok. 900–1000 słów. Dziecko potrafi konstruować proste zdania składające się z 3–4 słów. Należy pamiętać, że między dziećmi występują różnice indywidualne w zakresie rozwoju mowy – u niektórych maluchów przyrost słownictwa jest lawinowy, a u innych przebiega on stopniowo, niemalże każdego dnia dziecko zapamiętuje nowe słowo i jego znaczenie.

• 11. Wprowadź codzienną gimnastykę buzi i języka. Pokaż dziecku, jak kotek pije mleczko. Oblizujcie przy tym wargi. Potem syczcie jak węże, zróbcie rybi pyszczek lub wspólnie liczcie ząbki – dziecko dotyka czubkiem języka swoich zębów, a ty liczysz, ile ich jest.

Leśny bal. Gra logopedyczna

• 12. Proponuj zabawy oddechowe. Nadmuchujcie balony, wprawcie w ruch wiatraczek, puszczajcie bańki mydlane, zdmuchujcie dmuchawce i bulgoczcie przez słomkę w szklance wody.

• 13. Baw się przyimkami. Weź ulubioną zabawkę dziecka i pokazuj, gdzie się ukryła: pod stolikiem, koło łóżka, w koszu z zabawkami, na stole.

• 14. Układajcie puzzle i opowiadajcie, kto znajduje się na górze lub obok i co robi. Zabawy te uczą również uważnego słuchania. Polecamy: Puzzle Układam i opowiadam. Pory roku i Puzzle Układam i opowiadam. Strażacy

Mój dzień. Układam i opowiadam

• 15. Popełniaj celowo błąd. I pozwól maluchowi cię na nim przyłapać. Powiedz na przykład: Pies robi miau, miau. Wymyślajcie zagadki dla siebie nawzajem. Te zabawy potrafią rozśmieszyć małego człowieka do łez.

Pamiętaj, że celem tych zabaw jest przede wszystkim atrakcyjnie spędzony czas. Dziecko stale uczy się czegoś nowego, a każda okazja, by mu w tym pomoc, jest dobra: na spacerze, w podróży czy podczas wspólnego gotowania. 

Przeczytaj także: Proste zabawy logopedyczne w domu

Bibliografia:
Bieńkowska K., Jak dzieci uczą się mówić, Warszawa 2012.
Dyer L., Zrozum i rozwiń mowę dziecka, Warszawa 2006.
Melon A. (red.), Co mogę zrobić, aby moje dziecko pięknie mówiło, Warszawa 2012.

Autorka:
Monika Biaduń – pedagog, absolwentka doktoranckich studiów pedagogicznych, recenzentka merytoryczna publikacji edukacyjnych dla dzieci. Zwolenniczka holistycznego podejścia do rozwoju dziecka i pasjonatka metod edukacji alternatywnej. Entuzjastka kreatywnych zabaw, które rozbudzają dziecięce zainteresowania i wyobraźnię oraz wspierają samodzielne myślenie.