- today
- label Inspiracje
- favorite 0 polubień
- remove_red_eye 810 odwiedzin
- comment 0 komentarzy
Spis treści
1. Co czują dzieci zaczynające przedszkole? I dlaczego adaptacja dziecka w przedszkolu jest taka ważna?
2. Proces adaptacji – co to właściwie jest?
3. Jak wygląda i jak długo trwa adaptacja dziecka do przedszkola?
4. Jakie czynniki wpływają na adaptację przedszkolną?
5. Zajęcia adaptacyjne w przedszkolu – pomysł na mądre wsparcie rodziców
6. Organizacja pierwszych dni – jak przygotować dziecko na przedszkolny start?
7. Jak wspierać dziecko? Czego NIE mówić dziecku w okresie adaptacji do przedszkola?
8. Dziecko w przedszkolu - kiedy należy się martwić o poczucie bezpieczeństwa dziecka?
9. Adaptacja przedszkolna - podsumowanie i rady dla rodziców
Start malucha w przedszkolne życie może być nie lada wyzwaniem! To potencjalne źródło stresu zarówno dla przyszłego przedszkolaka, jak i dla jego rodziców czy opiekunów. Podpowiadamy, jak mądrze wesprzeć dziecko w tym wyjątkowym procesie i przy okazji ukoić własny rodzicielski niepokój.
Co czują dzieci zaczynające przedszkole? I dlaczego adaptacja dziecka w przedszkolu jest taka ważna?
Pierwsza i najważniejsza zasada brzmi: pod żadnym pozorem nie wolno lekceważyć procesu adaptacji przedszkolnej w życiu naszego dziecka! Trudny i bolesny przedszkolny start może odbijać się echem na dalszych etapach rozwoju młodego człowieka. Spróbujmy na moment wejść w dziecięce buciki i zrozumieć wagę tego wydarzenia dla dopiero przecież kształtującego się układu nerwowego trzylatka.
Dzieci zaczynające przedszkole muszą po raz pierwszy na tak długo rozstać się z dotychczasowym opiekunem, czują ogromny lęk przed opuszczeniem przez matkę. Maluch jest tym samym zmuszony zbudować nową relację z zupełnie dotąd nieznanym dorosłym – z nauczycielem lub nauczycielką w przedszkolu. A na dokładkę – to wszystko odbywa się w nieznajomym otoczeniu, zupełnie inaczej ukształtowanym niż dom. Pełno tam zadziwiających zapachów, dźwięków, zasad i zwyczajów, a przede wszystkim – innych dzieci!
Adaptacja dziecka w przedszkolu jest zatem pierwszym okresem, w którym maluch nabywa strategie przystosowania się do nowych warunków, wypracowuje własny zespół doświadczeń i skojarzeń, które prędko mogą przekształcić się w trwały, reprodukowany nawet w dorosłości wzorzec radzenia sobie w trudnych i zaskakujących sytuacjach.
Problematyczna adaptacja przedszkolna to zatem nie tylko bolesne miesiące w życiu trzylatka, o których prędko zapomni. Nie umniejszajmy wagi dziecięcych problemów! Odpowiednio przeprowadzony i obfitujący we wsparcie rodziców okres adaptacji przedszkolnej może jednak być także cudownym czasem, który stanie się dla dziecka przyszłym źródłem poczucia bezpieczeństwa i sprawczości, dzięki którym przecież możemy sięgać po nowe wyzwania i prowadzić satysfakcjonujące, spełnione życie jako dorośli.
Proces adaptacji – co to właściwie jest?
Najprościej rzecz ujmując, adaptacja przedszkolna to proces, w którym dziecko wytwarza swoją relację do nowego otoczenia. Jak trafnie zwróciła uwagę Adrianna Gierszewska, w potocznym użyciu określenie „adaptacja” jest często stosowane zamiennie ze słowem „przystosowanie”.
Trzeba jednak pamiętać, że „przystosowanie dziecka” niesie ze sobą negatywne skojarzenia, sugeruje bardziej „dostosowanie” czy „dopasowanie” dziecka do zewnętrznych okoliczności bez poszanowania dla jego podmiotowości i indywidualnych potrzeb.
Tymczasem „adaptacja” zakłada, że należy towarzyszyć i pomóc dziecku wypracować własną, oryginalną relację z nowym otoczeniem społecznym. Budowanie tej relacji musi odbywać się w tempie zgodnym z potrzebami i wrażliwością malca, z uwzględnieniem jego unikalnej konstrukcji fizycznej i psychicznej. Już w samym pojęciu „adaptacji” kryje się więc ważna wskazówka dla rodziców i nauczycieli. Wszystkie dzieci zaczynające przedszkole będą przeżywać okres adaptacji w sobie tylko właściwy sposób, stąd każde z nich powinno otrzymać wsparcie rodziców i opiekunów szyte na swoją miarę!
Jak wygląda i jak długo trwa adaptacja dziecka do przedszkola?
Jak wspomnieliśmy, ile dzieci, tyle różnych modeli procesu adaptacji. Zwyczajowo okres adaptacji trwa od paru tygodni do kilku miesięcy. Może także przybrać bardzo różne formy. Zasadniczo wyróżniamy cztery ogólne strategie w procesie adaptacji dziecka: dwie pozytywne i dwie negatywne.
• Strategie pozytywne: twórcza adaptacja oraz „powolne rozgrzewanie się”.
• Strategie negatywne: lęk i bierne przystosowanie oraz bunt i rozżalenie.
Czym objawia się każda z tych strategii?
• O twórczej adaptacji świadczą takie zachowania dziecka jak: ochocze chodzenie do przedszkola, łatwość w rozstawaniu się z opiekunem, uczestnictwo w zabawach i wydarzeniach w przedszkolu, kontakty z rówieśnikami, samodzielne korzystanie z toalety, jedzenie czy ubieranie się.
• „Powolne rozgrzewanie się” oznacza, że dziecko od czasu do czasu przeżywa jeszcze kłopoty przy pożegnaniu z rodzicem, potrzebuje zachęt do brania udziału w zabawach czy wchodzenia w kontakt z rówieśnikami, jest lekko onieśmielone, ale wciąż otwarte na otoczenie.
• Lęk i bierne przystosowanie daje o sobie znać pod postacią długotrwałego płaczu po rozstaniu z rodzicem, apatii, wycofania, smutku, niechęci do zabaw i kontaktów, powściągliwości w mówieniu i okazywaniu emocji.
• Na bunt i rozżalenie wskazują złość i impulsywność dziecka, częste wchodzenie w kłótnie, powodowanie bójek, krzyk, gwałtowny płacz, ucieczki, gryzienie, szczypanie czy kopanie.
Jakie czynniki wpływają na adaptację przedszkolną?
Czynniki wpływające na przedszkolny start malucha można podzielić na:
• wewnętrzne – związane z osobowością malucha i dotychczasowym przebiegiem jego rozwoju, a więc np. płeć, przebyte choroby, stopień sprawności psychoruchowej, wiek, itp.
• zewnętrzne – wynikające z najbliższego otoczenia dziecka: rodzina i jej zasoby (emocjonalne, społeczne, materialne), relacje i sposoby przywiązania w rodzinie, warunki w przedszkolu: wyposażenie sal zabaw, szatni i łazienek, organizowane zabawy integracyjne czy zajęcia adaptacyjne, świadomość procesów adapatacji wśród nauczycieli itp.
O ile na niektóre z powyższych czynników nie mamy wpływu, o tyle część z nich możemy modyfikować, choćby tylko w czasie, w którym trwa adaptacja dziecka. W okresie adaptacji warto np. zadbać o spokojną atmosferę w domu, wolną od stresu związanego z pracą rodziców czy codziennymi sprawunkami. Dobrym pomysłem będzie także szczera rozmowa z przedszkolanką i zapytanie np. o dodatkowe zabawy integracyjne dla naszego malucha.
Zajęcia adaptacyjne w przedszkolu – pomysł na mądre wsparcie rodziców
Badania pokazują, że coraz więcej rodziców oraz pracowników przedszkoli w Polsce zaczyna doceniać znaczenie odpowiednio dobranych zajęć adaptacyjnych dla rozwoju malucha i przyszłego ucznia szkoły. O czym mowa?
Zajęcia adaptacyjne to różnego rodzaju spotkania dla rodziców i dzieci organizowane przez przedszkola. Zanim dziecko trafi na stałe do danej placówki, ma możliwość poznać ją z wyprzedzeniem, w bezpiecznych dla siebie warunkach, w kojącej obecności rodziców. Przyszły przedszkolak poznaje dobrze salę i zabawki, szatnię czy łazienki. To też okazja, by rodzic przedstawił dziecku jego przyszłą opiekunkę/przyszłego opiekuna.
Organizacja pierwszych dni – jak przygotować dziecko na przedszkolny start?
Nie trzeba nikogo przekonywać, że pierwsze dni w nowym miejscu mogą zaważyć na całym czasie adaptacji. Co powinniśmy robić, żeby wesprzeć gwałtownie zanurzone w nowym środowisku dziecko?
• Zarezerwujmy dużo czasu! Nie oczekujmy, że u progu przedszkola nasz malec będzie prędko wkładał ubrania, zajadał z apetytem śniadanie i ochoczo przemierzał drogę w nieznane. Dajmy mu czas i nie popędzajmy go! Warto zaplanować poranki wspólnie z pociechą: zapewnimy jej lepsze rozeznanie w nowej sytuacji i nie będziemy w ten sposób ingerować w poczucie bezpieczeństwa dziecka.
• Pełna obecność w procesie adaptacji dziecka! Przedstawiając dziecku nową sytuację, powinniśmy być na nim maksymalnie skoncentrowani i wolni od obciążających głowę spraw z pracy czy prowadzenia domu. Pamiętaj! Twoje dziecko nie musi mieć idealnie odprasowanej koszulki, aby odnaleźć się w przedszkolu. Znacznie bardziej doceni wsparcie spokojnej i obecnej mamy.
• Spokojny rodzic to spokojne dziecko! Musisz pamiętać, że Twoje dobre i otwarte nastawienie, postawa ciekawości na nowe doświadczenie dziecka, radość z wejścia w przedszkolny start, spokój i pewność związana z wybranym przedszkolem przekładają się na poczucie bezpieczeństwa dziecka, mogą znacznie ułatwić dziecku adaptację i pomogą mu przejść przez te pierwsze dni suchą stopą.
• Radość (małych) przygotowań! Nie należy zapominać, że dzieci zaczynające przedszkole mają prawo celebrować ten wyjątkowy moment! Pamiętajmy, że przygotować dziecko na przedszkole nie znaczy: zadbać o uniknięcie problemów. Zamieńmy przygotowania w radosny proces, który zaprezentuje dziecku nową sytuację jako źródło możliwości, a nie zagrożeń! Kupcie razem nowy plecaczek lub pojemnik na śniadanie. Przemeblujcie pokoik, żeby nastrajał na nowy początek. Przed pierwszym dniem poczytajcie jakąś nową książeczkę lub zjedzcie jakąś potrawę po raz pierwszy!
• Samodzielność malucha to większa gotowość przedszkolna! Wspierajmy sprawczość i samodzielność naszych pociech. Zachęcajmy do wykonywania choćby drobnych czynności: odkładania rzeczy na miejsce, porządkowania zabawek, odwieszania ręcznika, ubierania się, samodzielnego korzystania z toalety itp.
• Im więcej oswajania, tym lepiej! Pamiętaj, że wcześniejsze zapoznanie się z niektórymi aspektami nowej przedszkolnej rzeczywistości, może znacząco ułatwić dziecku adaptację. Postaraj się, aby pierwsza obecność dziecka w przedszkolu przypadła na okres przed właściwym startem, zaprowadź tam dziecko np. na dni otwarte, zajęcia adaptacyjne czy otwarte zabawy integracyjne. Pokonaj z maluchem drogę z domu do przedszkola, spakujcie próbnie plecak i dobierzcie wspólnie garderobę.
• Znajomość z przedszkolanką. Nauczyciel w przedszkolu to ważny dorosły w życiu dziecka. Odpowiedni początek tej relacji może bardzo pomóc dziecku oswoić się z nową sytuacją. Najlepszym rozwiązaniem byłoby, aby to rodzic przedstawił dziecku nową osobę i w ten sposób dał sygnał, że to ktoś niezagrażający i godny zaufania.
Jak wspierać dziecko? Czego NIE mówić dziecku w okresie adaptacji do przedszkola?
Jeśli chcesz ułatwić dziecku adaptację, musisz pamiętać o podstawowych zasadach komunikacji. Im więcej pozytywnych i wspierających komentarzy usłyszy Twoja pociecha, tym łatwiej odnajdzie się w czasie adaptacji.
Spróbuj znaleźć książeczki oswajające młodych czytelników z doświadczeniem pójścia do przedszkola, opowiedz o kuzynach/dzieciach koleżanek, które zdobyły miłe doświadczenia w przedszkolu. Nie porównuj i nie stawiaj przed dzieckiem wzorów do naśladowania, tylko pokaż, że nie jest same w tym, czego właśnie doświadcza. Możesz też używać bardziej ogólnych komunikatów: „Na pewno sobie poradzisz!”, „Z kim będziesz się dzisiaj bawić?”, „Jestem z Ciebie bardzo dumna/y!”.
Poniżej z kolei znajdziecie listę zwrotów zakazanych, które nie tylko są wyjątkowo nieadekwatne i nieprzydatne w trakcie procesu adaptacji dziecka w przedszkolu, po ich usłyszeniu smutne i płaczące dziecko na pewno nie dozna ulgi, lecz także – są dla naszej pociechy bardzo krzywdzące niezależnie od kontekstu:
• „Jak ja zaczynałam przedszkole, to nie płakałam/byłam dzielna!”
• „Jak nie przestaniesz płakać, to nie pójdziemy po południu na ciastka!”
• „Nie ma powodu płakać, tutaj jest tak fajnie!”
• „Inne dzieci nie płaczą i nie trzymają się swoich mam!”
• „Przedszkole to nic takiego!”
• „Jak będziesz ciągle płakać, to nikt nie będzie chciał się z Tobą bawić!”
Dziecko w przedszkolu - kiedy należy się martwić o poczucie bezpieczeństwa dziecka?
Pamiętaj, że w czasie adaptacji należy pozostawać z dzieckiem w bardzo bliskim kontakcie, być stale uważnym na jego potrzeby i choćby niepozorne zmiany w zachowaniu. Aby najadekwatniej pomóc dziecku warto także utrzymywać regularny kontakt z nauczycielami i innymi pracownikami przedszkola, którzy powinni przekazać nam, jak radzi sobie zanurzone w nowym środowisku dziecko. Oto wybrane sygnały alarmowe, które wskazują na problemy z adaptacją i chwiejne lub zagrożone poczucie bezpieczeństwa naszego dziecka:
• częsty płacz,
• apatia i wycofanie,
• problemy z codziennym funkcjonowaniem: zaburzenia apetytu, problemy ze spaniem, moczenie nocne, jąkanie się,
• zmiany zachowań, kontrast pomiędzy zachowaniem w domu i przedszkolu (możliwe, że dziecko w przedszkolu jest spokojne i opanowane, w domu zaś wybucha, szukając ujścia dla tłumionych negatywnych emocji).
W przypadku takich problemów lub wystąpienia jakichkolwiek niepokojących Cię zachowań dziecka, koniecznie porozmawiaj z opiekunem przedszkola i/lub psychologiem dziecięcym!
Adaptacja przedszkolna - podsumowanie i rady dla rodziców
• Pamiętaj! Każde dziecko jest inne i w sposób indywidualny przechodzi adaptację.
• Świadomie obserwuj dziecko i bądź owarta/y na jego potrzeby!
• Stopniowo i starannie oswajaj dziecko z nową sytuacją - opowiadaj mu dużo o doświadczeniu przedszkola jako takim, z wyprzedzeniem pokaż mu drogę do placówki i jego przyszłą salę zabaw.
• Towarzysz dziecku na początku jego przedszkolnej drogi! Zarezerwuj dużo czasu, odetnij się od stresorów i poświęć dziecku bardzo dużo uwagi.
• Reaguj, kiedy dziecko ma problemy z adaptacją. Rozmawiaj z pracownikami przedszkola, nie wahaj się sięgać po opinie specjalistów.
Sprawdź także gry i zabawy, które mogą wesprzeć Twoje dziecko w przedszkolu!
Źródła:
A. Fijałkowska, Proces adaptacji dziecka do środowiska przedszkolnego, [w:] Środowiskowe i językowe konteksty edukacji dziecka w rodzinie, przedszkolu i szkole, red. E. Jaszczyszyn, J. Z. Górnikiewicz, Warszawa 2013. s. 133-140.
A. Gierszewska, Adaptacja dziecka do przedszkola - wyniki badań przeprowadzonych w Polsce i Niemczech w 2014 roku, "Przegląd Pedagogiczny" 2018, nr 1, s. 185-195.
J. Turek, Współpraca nauczyciela z rodzicami a adaptacja dziecka w przedszkolu, "Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce" 2006, nr 2, s. 49-52.
Komentarze (0)